Parafia Prawosławna pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Bogarodzicy w Malczycach

Zwiastowanie Najświętszej Maryi Bogarodzicy

Troparion, ton 4:

Dzisiaj zbawienia naszego początek

i odwiecznej tajemnicy objawienie,

Syn Boży staje się Synem Dziewicy i Gabriel łaskę zwiastuje.

Przeto i my wraz z nim Bogarodzicy zaśpiewajmy:

Raduj się, Łaski Pełna, Pan z Tobą!

Kondakion, ton 8:

Tobie, Zwycięskiej Hetmance,

wybawieni od złego dziękczynne ślemy modły, Bogarodzico,

Ty, która masz moc niezwyciężoną,

od wszelkich uwolnij nas bied, abyśmy wołali do Ciebie:

Raduj się, Oblubienico Dziewicza!

Zwiastowanie Bogarodzicy jest świętem nieruchomym z liczby dwunastu wielkich świąt. Obchodzone ono było już w czasach apostolskich pod nazwami "Początek Odkupienia" i "Zwiastowanie o Chrystusie". W III wieku świętowano je już niemal powszechnie i bardzo uroczyście, a w IV wieku przeniesiono na obecny termin. W tym okresie zaczyna też rozwijać się ikonografia tego wydarzenia. Szczególną popularność przedstawień Zwiastowania datuje się od IX wieku, a od wieku XIV jest ono, obok Ukrzyżowania, jedynm z najczęściej podejmowanych tematów ikonograficznych.

W dniu święta Zwiastowania Cerkiew prawosławna głosi "zbawienia naszego początek" (troparion). To dzień Wcielenia Syna Bożego, pierwszy znak nadchodzącego zbawienia. Stąd promieniująca z ikon tego święta nieopisana radość.

Na ikonach Zwiastowania Bogarodzicy przedstawiana jest rozmowa archanioła Gabriela z Matką Bożą, którzy przedstawieni są w pełnej postaci. Scena rozgrywa się w Nazarecie w domu sprawiedliwego Józefa, według opisu ewangelisty Łukasza z pierwszego rozdziału Ewangelii. Właśnie Ewangelia Łukasza oraz apokryfy - ewangelia Jakuba i Księga Armeńska, a także hymny ku czci Matki Bożej są ikonograficznymi źródłami wyobrażeń Zwiastowania.

Istnieje kilka wariantów ikony. Zazwyczaj umieszcza się Bogarodzicę po prawej stronie, siedzącą lub stojącą przed nim na swego rodzaju tronie. Maria przedstawia jest zwykle z pochyloną głową, z pokorą przyjmuje Zwiastowanie. Przeważnie w lewej ręce trzyma kłębek purpury, której koniec spoczywa w prawej ręce. Tradycja głosi, iż Bogarodzica wykonywała właśnie na zlecenie kapłanów Świątyni Jerozolimskiej szkarłatną zasłonę do Świętego Przybytku.

W średniowieczu pojawił się kolejny wariant ikony Zwiastowania, na której przedstawiony jest pulpit z księgą Starego Testamentu, otwartą na tekście proroka Izajasza: Oto Dziewica pocznie i porodzi Syna, i nazwie go imieniem Emmanuel, to znaczy "Bóg z nami" (Iz 7, 14). Jest to odwołanie do apokryfów, opowiadających, że w momencie zjawienia się anioła Maria czytała proroctwa Izajasza.

Bardzo rzadko prawosławne ikony przedstawiają Zwiastowanie przy studni. Wówczas widzimy Matkę Bożą w chwili czerpania wody ze studni, gdy obraca się w stronę anioła. Przedstawianie Zwiastowania przy studni opiera się na podaniu, które mówi, że gdy Maria poszła do źródła zaczerpnąć wodę, usłyszała słowa archanioła: Raduj się, łaski pełna, Bóg z Tobą! Błogosławiona jesteś między niewiastami (Rdz 5, 24). Nie dostrzegając nikogo powróciła do domu i zaczęła prząść. Następnie otworzyła Księgę Sędziów i przeczytała o proroctwie, po czym dopiero objawił się Jej archanioł Gabriel.

Ikony Zwiastowania ukazują archanioła Gabriela, podobnie jak Matkę Bożą, w pełnej postaci. Maria niekiedy stoi na ziemi, innym razem ledwie dotyka ją stopą. Wysłannik niebiański odziany jest w białą albę lub czerwoną dalmatykę. W lewej dłoni trzyma specjalną laskę zwaną labarom, a rzadziej krzyż (mówiący o przeznaczeniu Tego, którego poczęcie zwiastuje), a prawą pozdrawia i błogosławi w kierunku Bogarodzicy. Na niektórych ikonach jedno z jego skrzydeł ukryte jest za plecami, podczas gdy drugie unosi się w geście radości. Ten symboliczny gest wszedł do prawosławnej liturgiki i wykonywany jest przez diakona podczas wygłaszania ektenii, gdy wznosząc orarion diakon zaprasza do modlitwy. Niezwykłość posłannictwa archanioła Gabriela jest podkreślana przez dynamiczny ruch.

Stałym elementem ikon Zwiastowania w ikonografii prawosławnej jest widoczna u góry ciemna sfera, symbol nieba, z wychodzącym stamtąd promieniem światła, symbolizującym Świętego Ducha zstępującego na Bogarodzicę. W sztuce zachodniej symbol ten często zastępuje gołąb lub Bóg-Ojciec w półpostaci. Charakterystyczne wydaje się przy tym to, że w ikonografii prawosławnej promień Boskiej mocy, rozdzielający się na trzy mniejsze (oznaczające współdziałanie Świętej Trójcy w akcie Wcielenia), zawsze skierowany jest ku głowie Bogarodzicy, podczas gdy w sztuce Zachodu może kierować się na Jej łono.

Na drugim planie ikon Zwiastowania przedstawiane są budowle, powiązane ze sobą spoczywającą na nich czerwoną tkaniną (welum). Symbolizuje ona, że wydarzenie Zwiastowania miało miejsce we wnętrzu.

Od IX-X w. na ikonach Zwiastowania zaczęły pojawiać się elementy architektury, które symbolizują Nazaret lub dom Marii. Z tego też okresu pochodzą występujące na niektórych ikonach tego święta zwoje z tekstem pozdrowienia anielskiego.

za: Jarosław Charkiewicz, Ikonografia świąt z liczby dwunastu, Warszawa 2007, s. 13-18.

Parafia Prawosławna pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Bogarodzicy w Malczycach

@2022-2024

Polub nas:

Odwiedź nas: